Thuế trong xuất nhập khẩu hàng hóa đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết thương mại quốc tế, bảo vệ sản xuất trong nước và tạo nguồn thu ngân sách nhà nước. Các loại thuế này được áp dụng dựa trên bản chất hàng hóa, nguồn gốc và mục đích sử dụng, nhằm đảm bảo sự công bằng trong thương mại và phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam. Vậy các loại thuế trong xuất nhập khẩu hàng hóa bao gồm những gì và được áp dụng như thế nào? Bài viết dưới đây ACC PRO sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các quy định liên quan.
Đối tượng chịu thuế xuất nhập khẩu
Theo Điều 2 của Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 2016, đối tượng chịu thuế bao gồm các loại hàng hóa và giao dịch xuất khẩu, nhập khẩu cụ thể như sau:
- Hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu qua cửa khẩu, biên giới Việt Nam:
Đây là các hàng hóa được đưa ra hoặc đưa vào lãnh thổ Việt Nam thông qua các cửa khẩu và biên giới quốc gia. Các giao dịch này đều nằm trong phạm vi điều chỉnh của pháp luật thuế xuất nhập khẩu. - Hàng hóa xuất khẩu từ thị trường trong nước vào khu phi thuế quan hoặc nhập khẩu từ khu phi thuế quan vào thị trường nội địa:
Khu phi thuế quan là các khu vực được xác định thuộc lãnh thổ Việt Nam nhưng được hưởng các ưu đãi đặc biệt về thuế quan, ví dụ: khu chế xuất, khu kinh tế đặc biệt. Khi hàng hóa di chuyển từ nội địa vào khu phi thuế quan hoặc ngược lại, đều phải chịu thuế xuất nhập khẩu. - Hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu tại chỗ và hàng hóa của doanh nghiệp thực hiện quyền xuất khẩu, nhập khẩu, phân phối:
Bao gồm các giao dịch xuất nhập khẩu hàng hóa được thực hiện trực tiếp giữa các doanh nghiệp trong lãnh thổ Việt Nam nhưng được coi là xuất khẩu, nhập khẩu về bản chất thương mại.
Các trường hợp không thuộc đối tượng chịu thuế xuất nhập khẩu:
Ngoài các đối tượng chịu thuế, luật cũng quy định các trường hợp không chịu thuế xuất nhập khẩu, bao gồm:
- Hàng hóa quá cảnh, chuyển khẩu hoặc trung chuyển qua lãnh thổ Việt Nam mà không tiêu thụ tại thị trường nội địa.
- Hàng hóa viện trợ nhân đạo, hàng hóa viện trợ không hoàn lại theo các cam kết quốc tế hoặc hiệp định.
- Hàng hóa xuất khẩu từ khu phi thuế quan ra nước ngoài hoặc nhập khẩu từ nước ngoài vào khu phi thuế quan chỉ sử dụng trong khu vực này, hoặc chuyển từ khu phi thuế quan này sang khu phi thuế quan khác.
- Phần dầu khí dùng để trả thuế tài nguyên cho Nhà nước khi xuất khẩu.
Các loại thuế trong xuất nhập khẩu
Theo Điều 4 của Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 2016, ngoài thuế xuất khẩu và thuế nhập khẩu thông thường, các loại thuế bổ sung được áp dụng trong các trường hợp đặc biệt nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước, bao gồm:
- Thuế chống bán phá giá:
Đây là loại thuế nhập khẩu bổ sung được áp dụng trong trường hợp hàng hóa từ nước ngoài bán phá giá vào Việt Nam. Hành vi bán phá giá này có thể gây thiệt hại đáng kể hoặc đe dọa gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước, hoặc ngăn cản sự hình thành của các ngành sản xuất mới. - Thuế chống trợ cấp:
Loại thuế này được áp dụng với hàng hóa nhập khẩu được trợ cấp từ nước xuất khẩu. Hàng hóa nhận trợ cấp có thể gây mất cân bằng cạnh tranh, gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại cho ngành sản xuất trong nước, hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất mới. - Thuế tự vệ:
Thuế tự vệ được áp dụng khi khối lượng, số lượng hoặc giá trị hàng hóa nhập khẩu tăng đột biến so với hàng hóa tương tự trong nước, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe dọa gây thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất nội địa.
Thuế chống bán phá giá
Điều kiện áp dụng:
- Hàng hóa nhập khẩu có hành vi bán phá giá vào thị trường Việt Nam với biên độ bán phá giá cụ thể.
- Hành vi bán phá giá này phải được chứng minh là gây ra hoặc đe dọa gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước.
Nguyên tắc áp dụng:
- Thuế chống bán phá giá chỉ được áp dụng ở mức cần thiết và hợp lý để ngăn ngừa hoặc hạn chế thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước.
- Việc áp dụng thuế chống bán phá giá phải được thực hiện trên cơ sở điều tra và căn cứ vào kết luận điều tra theo quy định pháp luật.
- Thuế chống bán phá giá chỉ áp dụng đối với hàng hóa bán phá giá vào Việt Nam, không áp dụng đối với các trường hợp hàng hóa nhập khẩu thông thường.
- Việc áp dụng thuế không được gây thiệt hại đến lợi ích kinh tế – xã hội của Việt Nam.
Thời hạn áp dụng:
- Thuế chống bán phá giá được áp dụng trong thời gian không quá 5 năm, kể từ ngày quyết định áp dụng có hiệu lực.
- Trong trường hợp cần thiết, thời hạn áp dụng có thể được gia hạn dựa trên tình hình thực tế và mức độ tác động của hành vi bán phá giá.
Thuế chống trợ cấp
Điều kiện áp dụng:
- Hàng hóa nhập khẩu có bằng chứng được trợ cấp từ chính phủ nước xuất khẩu.
- Sự trợ cấp này gây ra hoặc đe dọa gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất nội địa, hoặc làm gián đoạn sự hình thành của ngành sản xuất mới trong nước.
Nguyên tắc áp dụng:
- Thuế chống trợ cấp chỉ được áp dụng ở mức cần thiết và hợp lý để bảo vệ ngành sản xuất trong nước.
- Việc áp dụng thuế chống trợ cấp cũng phải trải qua quá trình điều tra kỹ lưỡng, dựa trên kết luận điều tra phù hợp với quy định pháp luật.
- Việc áp dụng thuế không được gây thiệt hại đến lợi ích kinh tế – xã hội của đất nước.
Thời hạn áp dụng: Thời hạn áp dụng thuế chống trợ cấp không vượt quá 5 năm, có thể gia hạn nếu tình trạng trợ cấp tiếp diễn và gây ảnh hưởng nghiêm trọng.
Thuế tự vệ
Điều kiện áp dụng:
- Khối lượng, số lượng, hoặc giá trị hàng hóa nhập khẩu gia tăng đột biến, gây áp lực lớn lên ngành sản xuất nội địa.
- Sự gia tăng này gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại nghiêm trọng đối với ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản sự phát triển của ngành sản xuất mới.
Nguyên tắc áp dụng:
- Thuế tự vệ được áp dụng ở mức độ và phạm vi cần thiết để hỗ trợ ngành sản xuất trong nước nâng cao khả năng cạnh tranh.
- Việc áp dụng phải dựa trên kết luận điều tra minh bạch, trừ trường hợp áp dụng tạm thời.
- Thuế tự vệ không phân biệt đối xử và không phụ thuộc vào xuất xứ hàng hóa.
Thời hạn áp dụng:
- Thời hạn áp dụng thuế tự vệ tối đa là 4 năm, bao gồm cả thời gian áp dụng tạm thời.
- Trong trường hợp cần thiết, thời hạn này có thể được gia hạn thêm không quá 6 năm, nếu ngành sản xuất nội địa vẫn chịu thiệt hại nghiêm trọng.
Áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại
Điều 15 của Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu 2016 quy định:
- Các biện pháp phòng vệ thương mại, bao gồm thuế chống bán phá giá, thuế chống trợ cấp, và thuế tự vệ, được áp dụng, thay đổi, hoặc bãi bỏ theo quy định pháp luật và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
- Bộ Công Thương là cơ quan chịu trách nhiệm quyết định áp dụng các biện pháp thuế phòng vệ thương mại.
- Bộ Tài chính quản lý việc thu, nộp, kê khai, và hoàn trả thuế liên quan.
- Trường hợp lợi ích của quốc gia bị xâm hại, Chính phủ có thể báo cáo Quốc hội để áp dụng các biện pháp phòng vệ khác phù hợp với điều ước quốc tế.
Việc hiểu rõ các loại thuế trong xuất nhập khẩu hàng hóa không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng các quy định pháp luật mà còn hỗ trợ tối ưu hóa chi phí trong hoạt động thương mại quốc tế. Từ thuế nhập khẩu cơ bản đến các loại thuế bổ sung như thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp hay thuế tự vệ, mỗi loại thuế đều có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia và cân bằng thị trường. Hy vọng bài viết của ACC PRO đã mang đến thông tin hữu ích, giúp bạn nắm vững hơn về lĩnh vực này.
