Thưởng cuối năm từ lâu đã trở thành một phần quan trọng trong chính sách phúc lợi của các doanh nghiệp. Đây không chỉ là phần thưởng mang tính vật chất, mà còn là sự công nhận đóng góp, nỗ lực của nhân viên trong suốt một năm làm việc. Tuy nhiên, liệu doanh nghiệp có bắt buộc phải thưởng cuối năm cho nhân viên? Tiền thưởng cuối năm có chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) không? Và người lao động có quyền lợi gì khi nhận thưởng? Những câu hỏi này là mối quan tâm lớn của cả người lao động lẫn doanh nghiệp, đặc biệt vào thời điểm cuối năm. Bài viết dưới đây ACC PRO sẽ phân tích chi tiết các khía cạnh pháp lý liên quan đến tiền thưởng cuối năm, nghĩa vụ thuế và quyền lợi của người lao động theo quy định hiện hành.
Thưởng cuối năm là gì?
Thưởng cuối năm là khoản tiền hoặc các lợi ích khác mà doanh nghiệp trao tặng cho nhân viên vào dịp cuối năm, thường diễn ra trước hoặc trong kỳ nghỉ Tết (Âm lịch hoặc Dương lịch). Mục tiêu chính của khoản thưởng này là:
- Ghi nhận sự cống hiến của nhân viên trong năm qua.
- Tạo động lực làm việc và gắn bó lâu dài giữa nhân viên và doanh nghiệp.
- Khích lệ tinh thần và nâng cao năng suất làm việc trong tương lai.
Bên cạnh ý nghĩa tài chính, thưởng cuối năm còn là cách để doanh nghiệp thể hiện sự quan tâm và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với đội ngũ nhân sự. Tuy nhiên, việc thưởng cuối năm có phải là nghĩa vụ bắt buộc của doanh nghiệp không? Phần tiếp theo sẽ làm rõ vấn đề này.
Doanh nghiệp có bắt buộc phải thưởng cuối năm cho nhân viên không?
Theo Điều 104 Bộ luật Lao động 2019, thưởng là khoản tiền, tài sản hoặc các hình thức lợi ích khác mà người sử dụng lao động trao tặng cho người lao động, dựa trên:
- Kết quả sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.
- Mức độ hoàn thành công việc của người lao động.
Quy chế thưởng:
- Quy chế thưởng là văn bản nội bộ do doanh nghiệp tự xây dựng và công bố công khai tại nơi làm việc.
- Việc xây dựng quy chế thưởng cần tham khảo ý kiến của tổ chức đại diện người lao động (nếu có).
Kết luận: Pháp luật không bắt buộc doanh nghiệp phải thưởng cuối năm cho nhân viên. Việc có thưởng hay không hoàn toàn phụ thuộc vào tình hình kinh doanh, hiệu suất làm việc của nhân viên và quy chế nội bộ của từng doanh nghiệp.
Các yếu tố ảnh hưởng đến mức thưởng cuối năm:
- Hiệu suất làm việc cá nhân: Thành tích của từng nhân viên trong năm qua.
- Vai trò và trách nhiệm: Vị trí và mức độ ảnh hưởng của nhân viên trong tổ chức.
- Kết quả kinh doanh của doanh nghiệp: Lợi nhuận và khả năng tài chính của công ty.
- Thâm niên làm việc: Thời gian gắn bó của nhân viên với công ty.
- Quy định hợp đồng lao động: Các điều khoản cam kết liên quan đến tiền thưởng.
- Đóng góp đặc biệt: Những thành tựu hoặc cống hiến nổi bật.
Tiền thưởng cuối năm có phải đóng thuế thu nhập cá nhân không?
Theo điểm e, khoản 2, Điều 2 Thông tư 111/2013/TT-BTC, mọi khoản thưởng bằng tiền hoặc hiện vật (bao gồm cả thưởng bằng chứng khoán) đều phải tính vào thu nhập chịu thuế TNCN, trừ các trường hợp sau:
- Tiền thưởng kèm theo danh hiệu Nhà nước phong tặng, ví dụ: Chiến sĩ thi đua các cấp, Lao động tiên tiến, chiến sĩ tiên tiến.
- Giải thưởng quốc gia hoặc quốc tế được công nhận, ví dụ: Giải thưởng Hồ Chí Minh, giải thưởng Nhà nước.
- Thưởng cải tiến kỹ thuật, sáng chế, phát minh được cơ quan Nhà nước công nhận.
- Thưởng vì phát hiện, tố cáo hành vi vi phạm pháp luật.
Trường hợp phải chịu thuế:
Nếu khoản thưởng cuối năm không thuộc các trường hợp được miễn thuế kể trên, người lao động phải kê khai và nộp thuế TNCN nếu giá trị khoản thưởng đạt ngưỡng chịu thuế.
Ví dụ: Một nhân viên được thưởng cuối năm 20 triệu đồng. Nếu cộng với các khoản thu nhập khác trong tháng, tổng thu nhập đạt mức phải nộp thuế, thì nhân viên đó phải kê khai nộp thuế TNCN theo quy định.
Quyền và nghĩa vụ của người lao động liên quan đến thưởng cuối năm
Theo Điều 5 Bộ luật Lao động 2019, người lao động có các quyền và nghĩa vụ sau:
Quyền lợi của người lao động:
- Làm việc và hưởng phúc lợi chính đáng:
- Quyền tự do lựa chọn việc làm, nghề nghiệp, nơi làm việc.
- Hưởng lương, thưởng phù hợp với năng lực và cống hiến.
- Điều kiện làm việc an toàn:
- Được làm việc trong môi trường bảo đảm an toàn, vệ sinh lao động.
- Nghỉ phép, nghỉ lễ theo quy định và được hưởng các chế độ phúc lợi tập thể.
- Tham gia tổ chức lao động:
- Tham gia thương lượng, đối thoại với doanh nghiệp để bảo vệ quyền lợi.
- Gia nhập tổ chức nghề nghiệp, tổ chức đại diện người lao động.
- Đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động: Quyền chấm dứt hợp đồng nếu có lý do chính đáng theo quy định pháp luật.
Nghĩa vụ của người lao động:
- Tuân thủ hợp đồng và nội quy lao động:
- Thực hiện đầy đủ các cam kết trong hợp đồng lao động.
- Chấp hành nội quy, kỷ luật lao động và các chỉ đạo của doanh nghiệp.
- Tham gia bảo hiểm: Đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp đầy đủ.
- Bảo vệ quyền lợi doanh nghiệp: Tuân thủ quy định về an toàn lao động và bảo vệ tài sản doanh nghiệp.
Thưởng cuối năm là một khoản khích lệ quan trọng, nhưng pháp luật không bắt buộc doanh nghiệp phải trao thưởng. Quyết định này phụ thuộc vào tình hình kinh doanh và chính sách của từng công ty. Tuy nhiên, nếu nhận được thưởng, người lao động cần lưu ý rằng khoản này thường phải chịu thuế thu nhập cá nhân trừ các trường hợp miễn thuế cụ thể.
Người lao động và doanh nghiệp nên hiểu rõ quy định pháp luật liên quan để đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ và tránh các tranh chấp không đáng có.
